strona główna > zaawansowane > koło kwintowe

KOŁA KWINTOWE

---

Koło kwintowe - układ w postaci okręgu, w którym przedstawione jest pokrewieństwo kwintowe tonacji w systemie dur i mol. Na obwodzie koła wypisane są kolejno, co kwintę czystą, występujące po sobie gamy według zwiększającej się liczby znaków przykluczowych. Wymyślił je Pitagoras w VI w. p.n.e., aby ułatwić muzykom życie :).

Kwinta to odległość między pięcioma kolejnymi stopniami skali muzycznej, tzn., że np. na kole dla gam durowych:

• od C do G jest pięć stopni (CDEFG),
• od G do D jest pięć stopni (GAHCD),
• od D do A jest pięć stopni (DEFGA),
• itd.

I. Dla gam durowych:

1. Patrząc w prawo od C, w każdej następnej gamie dochodzi dodatkowo jeden krzyżyk, G (#), D (##), A (###), E (####), H (#####), Fis (######), przy czym tonika gamy (czyli akord zbudowany na pierwszym stopniu gamy i nadający jednocześnie jej nazwę) jest dominantą (akord budowany na piątym stopniu) gamy wyjściowej. Czyli:

• G jest dominantą gamy C-dur,
• D jest dominantą gamy G-dur,
• A jest dominantą gamy D-dur,
• E jest dominantą gamy A-dur,
• itd.

Więcej w sekcji Triada harmoniczna

Krzyżyki (#) zawsze dochodzą w tej samej kolejności: FIS, CIS, GIS, DIS, AIS, EIS, HIS. Więc trzeba wykuć to na blachę.

Jeśli wypiszemy gamy durowe we wszystkich tonacjach, to widać, że można je uporządkować według przybywania w nich znaków chromatycznych tj. krzyżyków, bemoli.

GAMA	DŹWIĘKI	ILOŚĆ	KRZYŻYKI
C-DUR:	C D E F G A H C	brak	-
G-DUR:	G A H C D E FIS G	1 #	FIS
D-DUR:	D E FIS G A H CIS D	2 #	FIS, CIS
A-DUR:	A H CIS D E FIS GIS A	3 #	FIS, CIS, GIS
E-DUR:	E FIS GIS A H CIS DIS E	4 #	FIS, CIS, GIS, DIS
H-DUR:	H CIS DIS E FIS GIS AIS H	5 #	FIS, CIS, GIS, DIS, AIS
FIS-DUR:	FIS GIS AIS H CIS DIS EIS FIS	6 #	FIS, CIS, GIS, DIS, AIS, EIS
CIS-DUR:	CIS DIS EIS FIS GIS AIS HIS CIS	7 #	FIS, CIS, GIS, DIS, AIS, EIS, HIS

2. W kierunku przeciwnym, na lewo, zwiększa się ilość bemoli o jeden, a tonika jest subdominantą gamy wyjściowej. Czyli:

• F ma 1bemol i jest subdominantą gamy C-dur,
• B ma 2bemole i jest subdominantą gamy F-dur,
• Es ma 3bemole i jest subdominantą gamy B-dur,
• As ma 4 bemole i jest subdominantą gamy Es-dur,
• Itp.

Bemole także dochodzą w określonej i zawsze takiej samej kolejności: B, ES, AS, DES, GES, CES, FES.

Jeśli wypiszemy gamy durowe we wszystkich tonacjach, to je także można uporządkować według przybywania w nich znaków chromatycznych.

GAMA	DŹWIĘKI	ILOŚĆ	BEMOLE
C-DUR:	C D E F G A H C	BRAK	-
F-DUR:	F G A B C D E F	1 b	B
B-DUR:	B C D ES F G A B	2 b	B, ES
ES-DUR:	ES F G AS B C D ES	3 b	B, ES, AS
AS-DUR:	AS B C DES ES F G ES	4 b	B, ES, AS, DES
DES-DUR:	DES ES F GES AS B C DES	5 b	B, ES, AS, DES, GES
GES-DUR:	GES AS B CES DES ES F GES	6 b	B, ES, AS, DES, GES, CES
CES-DUR:	CES DES ES FES GES AS B CES	7 b	B, ES, AS, DES, GES, CES, FES

II. Dla gam molowych:

Analogicznie dla gam molowych w prawo kolejne dźwięki są oddalone o kwintę czystą, a w lewo o kwartę.

1. Patrząc w prawo od a, w każdej następnej gamie dochodzi dodatkowo jeden krzyżyk, e (#), h (##), fis (###), cis (####), przy czym tonika gamy (czyli akord zbudowany na pierwszym stopniu gamy i nadający jednocześnie jej nazwę) jest dominantą (akord budowany na piątym stopniu) gamy wyjściowej (poprzedniej). Czyli:

• e jest dominantą skali a-mol,
• h jest dominantą skali e-mol,
• fis jest dominantą skali h-mol,
• cis jest dominantą skali fis-mol,
• itd.

Krzyżyki, tak samo, w tej samej kolejności: fis, cis, gis, dis, ais, eis, his.

Wypiszmy gamy molowe we wszystkich tonacjach, i uporządkujmy według ilości znaków chromatycznych.

GAMA	DŹWIĘKI	ILOŚĆ	KRZYŻYKI
a-mol:	a h c d e f g a	brak	-
e-mol:	e fis g a h c d e	1 #	fis
h-mol:	h cis d e fis g a h	2 #	fis, cis
fis-mol:	fis gis a h cis d e fis	3 #	fis, cis, gis
cis-mol:	cis dis e fis gis a h cis	4 #	fis, cis, gis, dis
gis-mol:	gis ais h cis dis e fis gis	5 #	fis, cis, gis, dis, ais
dis-mol:	dis eis fis gis ais h cis dis	6 #	fis, cis, gis, dis, ais, eis
ais-mol:	ais his cis dis eis fis gis ais	7 #	fis, cis, gis, dis, ais, eis, his

2. W kierunku przeciwnym, tj. na lewo, zwiększa się ilość bemoli o jeden, a tonika jest subdominantą gamy wyjściowej, czyli:

• d ma 1bemol i jest subdominantą gamy a-mol,
• g ma 2bemole i jest subdominantą gamy d-mol,
• c ma 3bemole i jest subdominantą gamy g-mol
• itd.

Bemole w gamach molowych także dochodzą w określonej i zawsze takiej samej kolejności: be, es, as, des, ges, ces, fes.

Jeśli wypiszemy wszystkie gamy molowe, uporządkujmy je według przybywania w nich znaków chromatycznych, zobaczymy zaleźność.

a-mol:	a h c d e f g a	brak	-
d-mol:	d e f g a b c d	1 b	b
g-mol:	g a b c d es f g	2 b	b, es
c-mol:	c d es f g as b c	3 b	b, es, as
f-mol:	f g as b c des es f	4 b	b, es, as, des
b-mol:	b c des es f ges as b	5 b	b, es, as, des, ges
es-mol:	es f ges as b ces des es	6 b	b, es, as, des, ges, ces
as-mol:	as b ces des es fes ges as	7 b	b, es, as, des, ges, ces, fes

Koło dla gam molowych i durowych